نرخ تسعیر ارز چیست؟
از لحاظ لغوی واژه‌ی تسعیر به معنای نرخ گذاشتن و یا ارزش تعیین کردن برای یک کالا یا یک واحد پول است.
از آنجا که واحد پول استفاده شده در ارائه‌ی صورت‌های مالی، به واحد پول گزارشگری موسوم است (در ایران به ریال شناخته شده است)، به واحد پولی غیر از واحد پولی گزارشگری، «ارز» گویند. در همین راستا، معاملاتی انجام خواهد شد که در آن، بجای ریال از ارز استفاده خواهد شد که این معاملات را نیز، جزو معاملات ارزی به حساب می‌آورند.
در صورتی‌که معاملات یک واحد تجاری یا یک شرکت به واحد پول گزارشگری محاسبه شود، تبدیل معاملات ارزی، به واحد پول گزارشگری را تسعیر می‌گویند. به‌عبارتی، زمانی‌که عملیات تبدیل ارز به واحد پول گزارشگری انجام می‌شود، تسعیر شکل گرفته است.
بنابراین؛ تسعیر ارز فرایندی است که در آن، صورت‌های مالی مبتنی بر ارز شرکت، براساس واحد پولی گزارشکری صورت می‌گیرد. بدین صورت حسابدار می‌تواند تاثیرات تغییرات نرخ ارز را، درعملیات مالی، مشخص و بررسی نماید.
به نرخ تبدیل دو واحد پول به یکدیگر، نرخ تسعیر(foreign exchange rate) گویند. نرخ تسعیر ارز، انواع نرخ‌های برابری رسمی، قراردادی و … را شامل می‌شود. در صورتی‌که در فاصله‌ی بین تاریخ انجام معامله و تاریخ تسویه‌ی اقلام پولی، نرخ ارز و نرخ تسعیر دچار تغییر شود، تفاوت تسعیر به‌وجود خواهد آمد.
چگونگی ثبت تسعیر ارز
در ابتدا هر معامله‌ای، ثبت اولیه معاملات ارزی، به واحد پول گزارشگری (ریال) صورت می‌گیرد. در نرم‌افزارهای حسابداری، معاملات براساس نوع معامله (خرید یا فروش) ثبت می‌شود. برای روشن شدن مفهوم تسعیر ارز، به مثال زیر دقت کنید.
فرض می‌کنیم شرکت (الف) شرکتی داخلی و شرکت (ب) شرکتی خارجی است.
شرکت (الف) قرارداد فروش کالایی را به قیمت ۱۰۰۰=x دلار با شرکت (ب) می‌بندد. نرخ دلار، در زمان امضا قرارداد ۳۰۰۰=y ریال است. در دفاتر حسابداری شرکت (الف)، ثبت این تراکنش‌های مالی به شکل زیر بوده است. (با نرم افزارهای حسابداری می توانیم کارهای حسابداری را محاسبه و از چگونگی ثبت حسابداری تسعیر ارز، آگاه شویم).
حساب دریافتنی (معامله بصورت نسیه است) = x*y
قیمت فروش = (۳۰۰۰) نرخ دلار * (۱۰۰۰) نرخ کالا
فروش = (۳۰۰۰۰۰۰)x*y
برای فروش کالا به شرکت (ب) به مبلغ ۱۰۰۰ دلار
در ادامه فرض می‌کنیم که در هنگام فروش کالای موردنظر، قیمت دلار افزایش یافته است. در اینصورت، شرکت (الف) به ازای هر واحد کالا سود دریافت می‌کند. تا اینجا تسعیر هنوز شکل نگرفته است. ولی در صورتی که شرکت (الف) بخواهد دلار بدست آمده از این معامله را تبدیل به ریال (واحد پول گزارشگری) نماید و در این هنگام نرخ دلار y+c ریال شده باشد، سود ناشی از تسعیر، به اندازه ی c ریال بوده است. اما در صورتی که قیمت دلار کاهش (به اندازه‌ی c ریال) پیدا کند، شرکت (الف) به اندازه‌ی y-c ریال دچار ضرر خواهد شد و این پایین آمدن قیمت، ضرر ناشی از تسعیر نام دارد.
بنابراین؛ وظیفه‌ی یک حسابدار مقایسه‌ی سودی که از فروش بدست می‌آید، با ضرر ناشی از تسعیر است و حسابدار باید تشخیص دهد که معامله‌ای که انجام شده سود داشته یا ضرر.
مواردی که ترازنامه تسعیر باید رعایت شود؛ شامل:
- اقلام پولی
اقلام پولی شامل دارایی‌ها، موجودی نقدی، بدهی‌ها و غیره است که بر طبق توافق صورت گرفته، پرداخت و یا دریافت می‌شود. اقلام پولی این امکان را در اختیار حسابداران و شرکت‌ها قرار می‌دهد که اگر در هنگام تنظیم ترازنامه نرخ ارز تغییر کرده باشد؛ تسعیر را نیز مجدد انجام دهند.
- اقلام غیرپولی
اقلام غیرپولی پیش‌دریافت‌ها، پیش‌پرداخت‌ها و موجودی کالاها را شامل می‌شود. در اینجا، هنگامی که معامله‌ی ارزی شکل می‌گیرد، تسعیر صورت گرفته است. بنابراین؛ تغییرات ارز بر آن تاثیری نخواهد داشت.
انواع روش‌های تسعیر ارز
در اسناد حسابداری، محسابه تسعیر ارز به سه صورت امکان‌پذیر است. عبارتند از:
- فرض ثابت بودن نرخ ارز به مدت یک سال و ثبت معاملات شرکت بر اساس آن
در این روش در پایان سال، مانده‌های ارز، تسعیر شده و سود و زیان‌ها محاسبه می‌شوند. این روش، روشی آسان است ولی چون نرخ ارز ثابت درنظر گرفته می‌شود، دقت محاسبات نیز به شدت پایین می‌آید.
- بروزرسانی ماهانه نرخ ارز
در روشی دیگر، بر اساس دوره‌های مالی مشخص و یا در ابتدای هر ماه تسعیر انجام می‌شود. بطوری که نرخ ارز در هر ماه به‌روزسانی شده و معاملات با نرخ جدید تسعیر می‌شوند این روش به نسبت روش قبل دقت بیشتری دارد.
- بروزسانی روزانه نرخ ارز
در این روش نرخ ارز را به طور روزانه بروزسانی می‌کنیم. این روش محاسبه از دو روش از دقت بسیار بالاتری برخوردار است. پس از تعیین نرخ ارز، عملیات تسعیر ارز را انجام می‌دهیم.
از آنجا که مشخص کردن نرخ لحظه‌ای ارز دشوار است. بنابراین؛ از نرخی که تقریبی از نرخ تسعیر در زمان انجام معاملات است، استفاده خواهد شد. به عنوان مثال تمام معاملاتی که در طی یک ماه یا یک هفته صورت می‌گیرد، براساس میانگین ماهانه یا هفتگی تسعیر خواهد شد؛ ولی اگر تغییرات نرخ ارز زیاد باشد، نرخ میانگین برای تسعیر معاملات ارزی طی دوره نیز، قابل اطمینان نخواهد بود
در صورتی‌که بعد از تاریخ ترازنامه، آثار ناشی از تغییر در نرخ‌های تسعیر بر صورت‌های مالی عملیات خارجی با اهمیت باشد، بطوری که عدم افشای آنها باعث تحت تاثیر قرار‌گرفتن توان استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در ارزیابی می‌شود، آثار افشا خواهد شد. گروه مشاورین مالی AccBI از با در نظر گرفتن توان مالی شرکت و همینطور حوزه فعالیتی شما، خدمات مالی و عملیات تسعیر معاملات را با دقت، تجربه و تخصص رائه خواهند داد.